0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Jamestown Vakfı, Gulf State Analytics ve Avrasya Demokratik Güvenlik Ağı’nda güç siyasetleri üzerine çalışan Rauf Mammadov, Türkmen gazı mutabakatı kapsamında Türkiye‘nin güç teşebbüslerini AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Avrupa, uzun müddettir Türkmen gazına erişim sağlamaya çalışıyor. Başarısız Nabucco projesinden başarılı Güney Gaz Koridoru’na kadar tüm büyük boru sınırı projeleri, nihayetinde Türkmenistan’ın devasa doğal gaz rezervlerini Avrupa pazarlarına ulaştırmayı hedefledi. Lakin onlarca yıl boyunca, dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerinden birine sahip Türkmenistan’ın batıya açılan tek ihracat yolu Rusya üzerindendi. Türkiye ile Türkmenistan ortasında yapılan son muahede ise bu dinamiği değiştirerek, birinci sefer, Türkmen gazının sonlu hacimde de olsa Avrupa’ya ulaşmasını sağlıyor.

Türkmenistan yılda yaklaşık 34,09 milyar metreküp (bcm) doğal gazı Çin’e ihraç ederken, Türkiye ile yapılan son mutabakat sırf 1,5 ila 2 bcm’lik daha küçük bir hacmi kapsıyor. Fakat Çin pazarında rekabet giderek kızışıyor. Jeopolitik tansiyonlar nedeniyle klasik Avrupa müşterilerini kaybeden Rusya, doğal gaz ihracatını Çin’e yönlendirirken, Türkmenistan ise Rusya üzerinden gerçekleştirdiği gaz ihracatını büsbütün durdurmuş durumda. Bu bağlamda Türkiye, Türkmenistan’ın ihracat pazarlarını çeşitlendirmesine imkan tanıyan değerli bir fırsatı olarak ortaya çıktı.

Türkmen gazının İran üzerinden swap formülüyle Türkiye’ye taşınması, Türkiye’nin ithalata bağımlı güç portföyünü güçlendiren stratejik bir adım oldu. Bu atılım, Türkiye’nin arz güvenliğini artırırken doğal gaz kaynaklarını da daha geniş bir yelpazeye yaymasını sağlıyor. Bilhassa, Rus gazından bağımsız bir boru sınırı sağlaması nedeniyle maliyet açısından da rekabetçi bir alternatif sunarak Türkiye’nin mevcut güç çeşitlendirme eforlarına değerli bir katkıda bulunuyor. Bu gelişmeyle birlikte Türkiye artık dört farklı ülkeden boru sınırı yoluyla doğal gaz ithal ediyor: Rusya, Azerbaycan, İran ve 2025 prestijiyle Türkmenistan. Bu çeşitlilik, Çin, Almanya (Ukrayna savaşı öncesinde) ve İtalya üzere büyük güç tüketicileri de dahil olmak üzere pek çok ülkenin ulaşamadığı bir tedarik esneklik sağlıyor.

Türkiye’nin boru sınırı kaynakları, “Rusya (Mavi Akım & TürkAkım), Azerbaycan (TANAP), İran (Tebriz-Ankara Boru Hattı), Türkmenistan (İran üzerinden, 2025 itibarıyla)” halindedir.

Yeni güç rotaları

Türkiye, yalnızca coğrafik avantajlarıyla değil, birebir vakitte güç zengini doğu ülkeleri ile güce aç Avrupa pazarı ortasında kritik bir köprü olmasıyla da öne çıkıyor. Türkmenistan ile yapılan bu son doğal gaz muahedesi, Avrupa’nın doğal gaz üretimindeki büyük dönüşümle de ahenk içinde. Klâsik olarak Kuzey Denizi, Hollanda ve Norveç üzere Kuzeybatı Avrupa’da ağırlaşan doğal gaz üretimi, giderek Karadeniz ve Doğu Akdeniz üzere yeni gelişen gaz merkezlerine kayıyor. Bu çerçevede, Türkiye’nin bu yeni tedarik rotalarını entegre etme kapasitesi, transit ve ticaret merkezi pozisyonunu daha da güçlendiriyor.

Ancak Türkiye’nin bu potansiyelini tam manasıyla gerçekleştirebilmesi için doğal gaz piyasasının daha fazla özgürleştirilmesi kritik değer taşıyor. Bu alanda ilerleme kaydedilirken, doğal gaz depolama kapasitesinin artırılmasına yönelik yatırımlar da sürüyor. Bununla birlikte, Türkiye yenilenebilir güce büyük ölçüde tartı vererek rüzgar ve güneş gücü altyapısını genişletiyor. Yakın gelecekte faaliyete geçecek olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türkiye’nin güç bileşimini daha da çeşitlendirecek. Bu gelişme, ülke içinde elektrik güvenliğini artırarak daha fazla doğal gazın Avrupa’ya ihracatına imkan tanıyacak.

Bu gelişmeler, Türkiye’nin bölgesel bir güç merkezi olarak yükselen pozisyonunu pekiştiriyor ve ülkeyi değişen güç dinamiklerinin merkezine yerleştiriyor. Ek doğal gaz hacimleri, Türkiye’nin doğal gaz piyasasında likiditeyi artırarak iç fiyatları dengeleme potansiyeli taşıyor. Lakin, doğal gaz global bir emtia haline geldikçe, Türkiye’deki iç fiyatlandırma memleketler arası piyasa dinamikleri, jeopolitik gelişmeler ve kıymetli ticaret merkezlerindeki arz-talep dalgalanmaları üzere geniş bir faktör yelpazesi tarafından belirlenmeye devam edecek. Arzın artması piyasa esnekliğini artırsa da dışsal baskılar Türkiye’nin iç fiyatlandırma yapısını etkilemeye devam edebilir.

Türkiye, yıllar içinde çok istikametli bir güç çeşitlendirme stratejisi izledi. Uzun vadeli LNG mukaveleleri imzaladı, kıyılarında Yüzer LNG (FLNG) terminalleri konuşlandırdı ve artık de güç portföyüne yeni bir boru sınırı tedarik rotası ekledi. Türkiye, Türkmenistan gazını kullanarak doğal gaz ithalatında pazarlık gücünü artırıyor ve Hazar bölgesi ile Avrupa pazarları ortasında bir güç köprüsü olarak pozisyonunu sağlamlaştırıyor. Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılması ve Rus gazının Avrupa’ya ihracatının tekrar başlaması durumunda, Türkiye üzerinden sağlanan ek gaz hacimleri Avrupa’nın pazarlık gücünü de artırabilir. Kaynak çeşitliliğinin artması, Avrupa ülkelerinin Rusya ile yapacakları doğal gaz mutabakatlarında daha avantajlı şartlar elde etmelerine imkan tanıyabilir.

Her ne kadar Türkmenistan-Türkiye doğal gaz muahedesi şu an için sonlu hacimlere sahip olsa da, stratejik olarak Avrupa’nın güç çeşitlendirme uğraşlarını destekliyor. Bu gelişme, sırf Türkiye’yi kıymetli bir güç transit merkezi olarak güçlendirmekle kalmıyor, tıpkı vakitte Avrupa ülkelerine de gelecekteki güç müzakerelerinde -özellikle Rus gazının geri dönmesi durumunda-daha fazla pazarlık gücü kazandırıyor.

[Rauf Mammadov, Jamestown Vakfı, Gulf State Analytics ve Avrasya Demokratik Güvenlik Ağı’nda güç siyasetleri üzerine çalışmaktadır.]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.